Konflikty towarzyszyły ludzkości od zawsze i nie należy przewidywać jakichś radykalnych zmian w tej kwestii. Potrzeba konfliktu często leży w ludzkim podejściu do życia. Na przestrzeni wieków zmieniały się przyczyny wojen, sposób ich prowadzenia, jak również zmienił się sposób ich rozwiązywania. Dziś wielką uwagę zwraca się na stowarzyszenia międzynarodowe mające na celu zapobieganie konfliktom jako gwaranta zbiorowego bezpieczeństwa.

Prowadzenie konfliktów łączy się w nierozerwalny sposób ze strategią i taktyką prowadzenia działań zbrojnych. Dziś coraz większego znaczenia w prowadzeniu działań zbrojnych nabiera operacja, jako najlepsza forma prowadzenia działań.

 

Historia taktyki nieodłącznie związana jest z rozwojem ludzkości oraz ilościowym i jakościowym rozwojem środków walki. Początków taktyki należałoby doszukiwać się w starożytności. Dokumentują to dzieła wodzów i pisarzy starożytnych Chin takich jak Sun-Tsu. Taktyka wywodzi się od greckiego słowa taktike, wówczas oznaczało to dosłownie układać, porządkować, ustawiać w szyku bitewnym. Dziś znane są wojskowe definicje tego słowa. Według J. Kalinowskiego, który poświęcił cały rozdział temu zagadnieniu w pracy „Działania taktyczne wojsk lądowych” pod redakcją Z. Ścibiorka, stwierdził on, iż  „taktyka obejmuje teorię i praktykę przygotowania i prowadzenia walki przez pododdziały, oddziały i związki taktyczne różnych rodzajów wojsk, służb i sił zbrojnych. W taktyce punktem wyjścia do rozważań są środki, którymi się dysponuje i do ich, do ich możliwości określa się stosowane cele i zadania”.

W starożytnej Grecji istniało już wyraźne rozdzielenie strategii od taktyki, sprowadzając się do tego, że zadaniem strategii było doprowadzenie do bitwy, natomiast zadaniem taktyki było przeprowadzenie bitwy i jej wygranie. Przez wiele wieków w taktyce dominowała koncepcja walki wręcz. Znaczny przełom w tej kwestii dokonał się w XVI wieku z chwilą wprowadzenie na pole bitwy broni palnej. Rozwój broni strzeleckiej spowodował zmiany w formowaniu szyków bojowych, powstawanie masowych armii, a walka stała się coraz bardziej złożona.

W czasie pierwszej wojny światowej pojawiły się nowe trandy w walce – ugruntowała się operacja jako system bojów i bitew, prowadzonych przez różne siły, w różnych miejscach, ale pod jednym dowództwem i dla osiągnięcia jednego celu; pojawiła się obrona pozycyjna, zarówno w skali operacyjnej, jak i taktycznej; na polu walki pojawiły się czołgi i samoloty.

Pierwsze samoloty myśliwskie.

W okresie międzywojennym dużego znaczenia nabrały koncepcje wykorzystania nowych rodzajów wojsk tj. wojska pancerne, zmechanizowane oraz powietrznodesantowe. Postępująca złożoność pola walki i tworzące się nowe rodzaje wojsk zmusiły dowodzących do opracowania nowych koncepcji takich jak zasadadziałania broni połączonych.

Blitzkrieg – błyskawiczne użycie dywizji pancernych i piechoty zmechanizowanej,
wspieranych przez lotnictwo.

Międzywojenne teorie taktyczne poddane zostały ostrej weryfikacji podczas II wojny światowej, jednocześnie nowe doświadczenia bojowe zrodziły zapotrzebowanie na dalszą ewolucję myśli wojskowej. Doświadczenia te przeniosły się na grunt zimnowojenny, kiedy to dużego znaczenia nabrało strategiczne użycie broni nuklearnej. Z całym dobrodziejstwem dla ludzkości, powoli zaczyna się odchodzić od tej koncepcji walki zbrojnej. Można przewidywać, iż w najbliższych latach największy wpływ na działania wojsk lądowych będzie mieć stopniowa elektronizacja i automatyzacja procesów walki zbrojnej. Powodować to będzie przekształcanie się działań lądowych w powietrzno-lądowe i ogniowo-elektroniczne, co należy uznać za najistotniejszą tendencję przeobrażeń w taktyce w perspektywie XXI wieku.

Koniec dwubiegunowej polityki na świecie spowodował fundamentalne zmiany w rzeczywistości międzynarodowej. Rozpad sowieckiego mocarstwa wymagał zbudowania nowej równowagi międzynarodowej. Na przełomie XX i XXI w. poziom stabilizacji niespodziewanie pogorszył się. Świat wcześniejszych wojen, toczonych pośrednio przez supermocarstwa przeobraził się w konflikty lokalne o charakterze etnicznym, kulturowym, czy religijnym. Mając łatwość umiędzynarodawiania, stały się poważnym zagrożeniem dla całego regionu, np. Bliski Wschód, czy Bałkany. Między rokiem 1990, a 2007 odnotowano około 60 konfliktów zbrojnych, a wiele związanych z upadkiem Związku Radzieckiego i sporem o pozostawione ziemie.

Polscy żołnierze KFOR

Autorzy zajmujący się problematyką bezpieczeństwa, wyróżniają zjawisko wojny i konfliktu zbrojnego. Według A. Bartnickiego, „wojną nazwiemy konflikt między państwami lub innymi społecznościami zintegrowanymi politycznie, etnicznie, religijnie, ideologicznie itp., w którym zaangażowane są wszystkie dostępne, niezbędne do osiągnięcia zakładanego celu, środki o charakterze militarnym i pozamilitarnym”.

Natomiast konfliktem zbrojnym zdaniem tego autora będą działania na mniejszą skalę, nieukierunkowane na osiągnięcie konkretnego celu.

Słowo konflikt wywodzi się z łacińskiego zwrotu conflictus – i oznacza ono dosłownie „zderzenie”. Do konfliktów dochodzi w różnych sytuacjach. Może on dotyczyć jednostek w rodzinie, do konfliktów może dochodzić między grupami społecznymi, a nawet między państwami lub grupami państw. E. Cziomer uważa, iż „istota konfliktu zawsze odzwierciedla określone sprzeczności, występujące między dwoma lub większą liczbą stron, które z reguły wynikają z różnicy interesów”. Jak widać o konflikt nie trudno, bowiem w dzisiejszych państwach występuje masa sprzecznych interesów zarówno tych wewnątrz kraju jak i na arenie międzynarodowej. W ten sposób rozróżnia się konflikt wewnątrz państwowy oraz konflikt międzynarodowy. Przykładem konfliktu wewnątrz państwowego może być działanie organizacji terrorystycznej IRA w Irlandii Północnej, a z drugiej strony próba stabilizacji tego kraju przez wojska Armii Brytyjskiej. Natomiast klasycznym przykładem konfliktu międzynarodowego może być wojna w Kuwejcie w 1992 r., kiedy to wojska irackie zaatakowały ten kraj w poszukiwaniu nowych źródeł ropy naftowej. Z drugiej strony agresji tej przeciwstawiły się Stany Zjednoczony oraz Wielka Brytanie, w interesie których leżało utrzymanie niezależności kuwejckich złóż ropy naftowej.

 

Opracował:

druż. ZS Piotr SOCHA
szef szkolenia JS 2025 Jarosław

 

Fragment  pracy badawczej:
P. Socha, „Miejsce Polski w systemie wspólnej polityki bezpieczeństwa Unii Europejskiej”, Jarosław 2010., s. 55 – 57.